Cività di Bagnoregio “borghi più belli d’Italia”

Cività di Bagnoregio is een van de “borghi più belli d’Italia”, de mooiste dorpjes van Italië. Dit mooie dorpje heeft een bijzondere bijnaam namelijk de stervende stad “la città che muore”.

Het was in 2007 dat ik Cività di Bagnoregio vanuit Bolsena voor het eerst bezocht. Cività di Bagnoregio ligt op maar 13,2 km afstand. Hoog op een tufstenen rots ligt Cività di Bagnoregio in het noorden van de regio Lazio net als Bolsena.

Terug naar 2006

In 2006 bezocht ik het stadje voor de allereerste keer. Het was nauwelijks bekent bij de toeristen en waren we samen met onze honden meestal de enige bezoekers. Het was een feestje om Cività aan mijn gasten te laten zien. De enige eetgelegenheid was de oude olijfoliemolen waar je heerlijk bruscette met olijfolie of pommedori kon eten.

Chiesa di San Donato

Eén van de oudere inwoners deed de deur van de kerk de Chiesa di San Donato s`morgens vroeg open en sloot deze om 18.00 uur weer om daarna terug te gaan naar haar huis in Bagnoregio want in Cività mocht men niet meer wonen. In deze kerk stond mijn lievelingsbeeld van Maria tegen een zwaar verwaarloosde muur omringd met brandende kaarsen. Ze staat er nog steeds, maar door de restauratie van de kerk is haar plek wat te steriel geworden.

Een vriendelijke doch dringende uitnodiging

De mooiste herinnering heb ik aan een bijna tandeloze grijze oude dame. Zij zat met haar bloemetjes jurkachtige schort naast wat het leek een eeuwig bloeiende rode oleander. Handen in haar schort, ons vriendelijk uitnodigen om haar tuin te bezoeken. De tuin gaf een geweldig uitzicht over het dal en een mooi zicht op het verder gelegen dorpje Lubriano. In haar tuin bloeiden afhankelijk van het jaargetijde mooie bloemen en er stonden allerlei mediterrane planten. Wat vooral op viel was een enorme hoeveelheid aan spullen, als een soort van museum van allerlei oude verzamelingen. Van landbouwgereedschap tot paardenzadels en ook veel ondefinieerbare dingen.

Wanneer je niets vermoedend haar tuin met een vriendelijk bedankje wou verlaten werd het lieve dametje een energieke verschijning en zij liet op imponerende wijze weten dat ze verwachte dat je een gift zou geven voor deze uniek tuinervaring. De signalen begonnen non-verbaal door met haar geldmuntjes in haar schortzak te rinkelen. Mocht je dit signaal niet hebben opgepikt dan kon je een behoorlijk verbale terecht wijzing verwachten. Ik genoot van het schouwspel en het heeft mijn woordenschat t.a.v. scheldwoorden en specifieke lichaamsdelen in het Italiaans snel doen groeien.

De geschiedenis van Cività di Bagnoregio

We gaan terug in de tijd. Het waren de Etrusken die het dorpje zo`n 2500 jaar geleden stichtten. Het dorp was toen nog één geheel. Een grote aardbeving in 1695 zorgde voor een kloof tussen de buurten Cività en Bagnoregio. Nadat destijds de bisschop Cività verliet volgde al snel de inwoners op een enkeling na. Door de jaren heen brokkelde er steeds meer van het tufsteen af en kwam Cività steeds meer geïsoleerd te liggen en is lange tijd alleen met ezels bereikbaar geweest. Zo was haar bijnaam ontstaan La città che muore. Van stenen werd in de jaren 20 een brug gebouwd tussen Cività en Bagnoregio welke een 30 jaar later in de tweede wereldoorlog werd verwoest.

De brug waar je nu over loopt is 366 meter lang en het is best een pittig klimmetje, zeker met heel warm weer, regen of windkracht 5 is in 1965 hersteld. Ondanks dat de brug was hersteld moesten de inwoners toch Cività verlaten van het lokale bestuur destijds.

Sindsdien schijnen er meer katten dan mensen te wonen.

Middeleeuwse sfeer

Stel je voor je wandelt door de middeleeuwse toegangspoort de Porta Santa Maria, de enige overgebleven stadspoort. De poort bevat aan weerszijden 2 bas-reliëfs van leeuwen die een mensenhoofd in hun klauwen houden. Je loopt verder door de oude stad langs middeleeuwse huizen en zelfs nog een bisschoppelijk paleis en een olijfmolen uit de 16e eeuw. Zonder verkeer naar het dorpsplein welke nog bestaat uit zand hoe bijzonder is dat? Je geniet van de straatjes en de kleine steegjes met bijzondere doorkijkjes. De Chiesa di San Donato waarvan je het silhouet van de klokkentoren welke je al van verre ziet en ook op iedere ansichtkaart van Civita te zien is. Naast het mooie Mariabeeld heeft deze kerk een kruisbeeld van hout gemaakt door de leerlingen van de school van Donatello. Dit kruisbeeld wordt jaarlijks op Goede Vrijdag rondgedragen in de processie van Civita en Bagnoregio. Ook de mooie verhalende fresco’s die de leerlingen van Pietro Perugino hebben gemaakt zijn te bewonderen.

De Valle dei Calanchi.

Je loopt door totdat je het stadje uitloopt! Voor je ogen zie je een prachtig schouwspel van de natuur. De Valle dei Calanchi. Onderhevig aan erosie, kleine aardbevingen hebben hun invloed gehad op de tufstenen en kleiachtige ondergrond. Er is een prachtig gebied gemodelleerd door de eeuwen heen.

Hier wandel ik met mijn gasten over oude paden, door weilanden en velden met olijfbomen. We komen langs de natuurlijke kathedraal en picknicken bij het bedevaartkerkje St Antonio uit 1500. Een dikke 50 jaar geleden gekocht door een boer uit Sardinië, nadat hij het stuk grond had gekocht waarop het kerkje staat

la città che muore.

Hoe moet het verder met Cività di Bagnoregio? Het plateau brokkelt nog steeds af! Veel bezoekers kreeg Cività di Bagnoregio tot 2013 niet, totdat de burgemeester besliste om toegangsgeld te gaan vragen. Tegen alle verwachtingen in werkte het vragen van entree als een gek. De marketing stunt van de burgemeester “Wanneer je voor iets moet betalen, wordt het bijzonder en wil iedereen het zien”. De Italiaanse televisie ging een reportage maken van het dorp en ook een Franse zender volgde al snel. Civita kwam op de bucket list van heel veel Italië liefhebbers.

Afgelopen jaren kwamen gemiddeld maar liefst één miljoen bezoekers naar Cività di Bagnoregio en heb ik echt de keerzijde van toerisme mogen aanschouwen. Touringcarbussen vol met toeristen die al selfies makend Civita in een zucht aan deden. Of dit een goed bericht is voor het stadje en de omgeving is blijft natuurlijk de grote vraag, wel heeft het voor veel nieuwe bedrijvigheid en vermindering van werkeloosheid gezorgd. Er zijn grote plannen om shuttlebusjes vanaf Orvieto en Bolsena naar Cività di Bagnoregio te laten rijden, maar ik denk dat corona voorlopig wat roet in het eten gaat gooien.

Virtuele tour met Volg de Rode Schoentjes door Civita di Bagnoregio

Lazzaro Felice en de Valle dei Calanchi

Lazzaro Felice is een prachtige ontroerende film uit 2018 van Alice Rohrwacher. Lazzaro Felice speelt zich ook af op het Italiaanse platteland.

In de story van de wolf een klein fragment uit de film van Lazzaro felice is de Valle dei Calanchi het decor.

Albert Heijn en Cività di Bagnoregio

Ook Albert Heijn ontdekt in 2014 het charmante Cività di Bagnoregio en maakte een reclame spot voor winterse Italiaanse producten.

Wil je mee met mij dit mooie dorpje bezoeken en een wandeling maken in haar achterland de Valle dei Calanchi dat kan zowel virtueel deze zomer als in realiteit! Excursie naar Cività di Bagnoregio & de Valle dei Calanchi iedere vrijdag vanaf eind juni tot eind augustus. Je kunt je aanmelden via bijgevoegde link. Ik wandel mee.